آیه 12 سوره روم

وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ «12»

بعد از آن بيان وقت رجوع را فرمايد:

وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ: و روزى كه برپا شود قيامت، يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ‌:

خاموش و متحير شوند مشركان و كافران مانند خاموشى و تحير كسى كه منقطع‌

جلد 10 - صفحه 276

باشد از حجت، يا مأيوس شوند از ايراد حجت، يا مأيوس شوند از رحمت الهى يا از اعمال خود.

در كتاب كفاية الموحدين- از حضرت باقر عليه السّلام مروى است كه در وصف مخلدين در جهنم فرمايد كه: بسته مى‌شود بر روى ايشان درهاى جهنم به قسمى كه داخل نشود بر آنها ابدا روح و راحتى، و شنيده نمى‌شود از آنها كلامى مگر شهقه‌اى مانند شهقه بغال و نهقه‌اى مانند نهقه حمار و صدائى مانند صداى سگان، و خارج نشود از آنها هموم و غموم هرگز، و نباشد براى آنها از ملائكه شفيعى و نه از اهل بهشت صديقى، و ابدا رحمتى از جانب خداى تعالى براى ايشان نباشد. استجير باللّه سبحانه و تعالى من غضب الرّب الرّحيم. «1»

اللَّهُ يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ «11» وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ «12» وَ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ مِنْ شُرَكائِهِمْ شُفَعاءُ وَ كانُوا بِشُرَكائِهِمْ كافِرِينَ «13» وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ «14» فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ «15»

وَ أَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ فَأُولئِكَ فِي الْعَذابِ مُحْضَرُونَ «16» فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ «17» وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ «18» يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ «19»

ترجمه‌

خدا مى‌آفريند خلق را پس اعاده ميدهد آنرا پس بسوى او رجوع داده ميشويد و روزى كه بر پا شود قيامت نوميد ميشوند گناهكاران و نباشد براى آنها از شريكهاشان شفيعانى و باشند بشريكهاشان كافران‌

و روز كه بپا ميشود قيامت مردم در آنروز متفرّق ميشوند پس امّا آنانكه ايمان آوردند و كردند كارهاى نيك پس ايشان در بوستانى مسرور كرده ميشوند

و امّا آنها

جلد 4 صفحه 248

كه كافر شدند و تكذيب كردند آيتهاى ما و ملاقات آخرت را پس آنها در عذاب حاضر كرده شدگانند

پس تنزيه كنيد خدا را هنگاميكه بشب ميرسيد و هنگاميكه صبح ميكنيد

و مر او را است ستايش در آسمانها و زمين و در آخر روز و هنگاميكه به نيمروز در آئيد

بيرون مى‌آورد زنده را از مرده و بيرون مى‌آورد مرده را از زنده و زنده ميكند زمين را بعد از مردنش و اينچنين بيرون آورده ميشويد.

تفسير

خداوند متعال در اين آيات شريفه بيان قدرت و عزّت و عظمت خود را فرموده باين تقريب كه خداوند تمام مردم را بدوا خلق ميفرمايد و بعدا ميميراند و اعاده ميدهد اجزاء متفرّقه هر كس را بصورت اوّل و زنده ميكند پس بمحضر الهى رجوع داده ميشوند براى حساب و حكم و پاداش او و يرجعون بصيغه مغايب نيز قرائت شده و بنابر قرائت مشهوره عدول از غيبت بخطاب شده بمناسبت عدول از ضمير مفرد بجمع و روز كه بر پا شود قيامت كه يكى از اسماء آن ساعت است براى آنكه وقت مقدّر الهى است بت‌پرستان گنه كار با حال يأس و نااميدى و تحيّر در پيشگاه الهى جلّ شأنه واقف خواهند شد و هيچ يك از بتهائيكه اميد بشفاعت آنها داشتند نمى‌توانند از پرستش- كنندگان خودشان دستگيرى كنند لذا اينها هم منكر خدائى و شفاعت و ساير آثار وجودى آنها شوند و بيزارى جويند از آنها در ساحت ربوبى و نيز در آنروز كه روز بى‌نظيرى است و براى اهمّيّتش تكرار شده مردم از يكديگر متفرّق و جدا ميشوند يكدسته كه اهل ايمان باصول دين و مذهبند و بوظائف عملى خود در دنيا قيام نمودند در بوستانى بى نظير در بزرگى و صفا و طراوت و حسن منظر خرّم و خندان و مسرور و خوشحالند بطوريكه آثار فرح در رخسارشان مشهود ميشود و يكدسته كه منكر خدا و روز جزا و مكذّب انبيا و اوصيا بودند با كمال خفّت و خوارى در آتش جهنّم براى عذاب حاضر كرده خواهند شد و هميشه آنجا خواهند بود و غيبتى از آنجا براى آنها نخواهد بود پس اى بندگان خدا تسبيح و تنزيه كنيد او را در وقتى كه شام ميكنيد و صبح مينمائيد و او است مستحقّ حمد و ثنا در آسمانها و زمين و در آخر روز و وقتى كه داخل در ظهر ميشويد كه‌

جلد 4 صفحه 249

وقت اوّل و دوم وقت ظهور قدرت و وقت سوم و چهارم وقت بروز نعمت است و بعضى تسبيح در اين اوقات را كنايه از نمازهاى پنجگانه دانسته‌اند كه مشتمل بر تسبيح و تقديس و حمد و ثناى الهى است و حين تمسون را اشاره بنماز مغرب و عشاء گرفته‌اند و حين تصبحون را كنايه از نماز صبح و عشيّا را از نماز عصر و حين تظهرون را اماره براى نماز ظهر قرار داده‌اند و مناسبت تسبيح را با شب و تحميد را با روز ظهور سستى و كسالت در شب و تغيير حالت و تجديد نعمت در روز دانسته‌اند و نماز صبح را چون در تاريكى است از شب شمرده‌اند و بنابراين و عشيّا عطف است بر فى السّموات و الارض يعنى مر او را است حمد در آسمانها و زمين و در وقت عشاء و محتمل است عطف باشد بر حين تصبحون و جمله و له الحمد فى السّموات و الارض معترضه باشد براى بيان حسن تعقّب تسبيح بتحميد و بنابراين اختصاصى براى تسبيح بشب و تحميد بروز نخواهد بود و بنظر حقير محتمل است عشيّا و حين تظهرون اشاره بوقت ناهار و شام باشد و در اينصورت مناسبت آن با حمد و شكر واضح است چنانچه مناسبت تسبيح با اوّل شب كه وقت فراغت از كار و اوّل صبح كه وقت شروع بكار است پوشيده نيست و خداوند بيرون مى‌آورد انسانرا كه زنده و جاندار است از نطفه كه مرده و بى جان است و بعكس و بيرون مى‌آورد مؤمن را از نسل كافر و كافر را از نسل مؤمن چنانچه از ائمّه اطهار عليهم السّلام روايت شده و زنده ميكند زمين را به روئيدن نبات بعد از موات شدنش و همانطور كه نبات از زمين ميرويد مردم در قيامت از قبرها بيرون آورده خواهند شد و تخرجون بصيغه معلوم نيز قرائت شده است و در بعضى از روايات ائمّه اطهار احياء ارض به بيرون آمدن مردانى از آن كه زمين را زنده ميكنند باقامه عدل و اجراء حدّ در آن و نافع‌ترند از نزول چهل روز باران براى آن تفسير و تأويل شده است و اللّه تعالى و اوليائه اعلم بمراده.

جلد 4 صفحه 250

وَ يَوم‌َ تَقُوم‌ُ السّاعَةُ يُبلِس‌ُ المُجرِمُون‌َ «12»

و روزي‌ ‌که‌ قيامت‌ قيام‌ مي‌كند مأيوس‌

جلد 14 - صفحه 366

مي‌شوند گنه‌كاران‌ و بدكرداران‌.

وَ يَوم‌َ تَقُوم‌ُ السّاعَةُ يكي‌ ‌از‌ اسامي‌ قيامت‌، ساعة ‌است‌ و ساعة يك‌ قسمت‌ ‌از‌ زمان‌ ‌است‌ و ‌به‌ ‌اينکه‌ مناسبت‌ اطلاق‌ يوم ‌هم‌ مي‌شود و ‌لو‌ مدت‌ ‌آن‌ پنجاه‌ هزار سال‌ ‌باشد‌ ‌که‌ مي‌فرمايد فِي‌ يَوم‌ٍ كان‌َ مِقدارُه‌ُ خَمسِين‌َ أَلف‌َ سَنَةٍ (سوره‌ معارج‌ ‌آيه‌ 4) و قيام‌ ‌آن‌ ‌به‌ معني‌ ‌بر‌ پا شدن‌ ‌است‌ ‌که‌ تمام‌ خلق‌ اولين‌ و آخرين‌ مبعوث‌ مي‌شوند و مجتمع‌ مي‌گردند، لذا يوم الجمع‌ يوم البعث‌، يوم النشور، يوم الحشر، يوم التغابن‌، يوم النشر، يوم الحسرة و الندامه‌، يوم الجزاء و ‌غير‌ اينها ‌از‌ اسماء قيامت‌ ‌است‌.

يُبلِس‌ُ المُجرِمُون‌َ بلس‌ ‌به‌ معني‌ يأس‌ و نااميدي‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ آيات‌ شريفه‌ اشاره‌ دارد أَخَذناهُم‌ بَغتَةً فَإِذا هُم‌ مُبلِسُون‌َ (سوره‌ انعام‌ ‌آيه‌ 44) و إِن‌َّ المُجرِمِين‌َ فِي‌ عَذاب‌ِ جَهَنَّم‌َ خالِدُون‌َ لا يُفَتَّرُ عَنهُم‌ وَ هُم‌ فِيه‌ِ مُبلِسُون‌َ (سوره‌ زخرف‌ ‌آيه‌ 74 و 75) و شيطان‌ ‌را‌ ابليس‌ گفتند ‌براي‌ اينكه‌ خطاب‌ رسيد باو فَاخرُج‌ مِنها فَإِنَّك‌َ رَجِيم‌ٌ وَ إِن‌َّ عَلَيك‌َ لَعنَتِي‌ إِلي‌ يَوم‌ِ الدِّين‌ِ (سوره‌ حجر ‌آيه‌ 34 و 35 ص‌ ‌آيه‌ 77).

]

(آیه 12)- این آیه وضع مجرمان را چنین مجّسم می‌کند: «آن روز که قیامت بر پا می‌شود مجرمان در نومیدی و غم و اندوه فرو می‌روند» (وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ).

چرا که نه ایمان و عمل صالحی با خود به عرصه محشر آورده‌اند، نه یار و یاوری دارند و نه امکان بازگشت به دنیا و جبران گذشته وجود دارد.